Φυσιολογική Δυσρυθμία ή Τραυλισμός; Πως να το αντιμετωπίσω;

Ο τραυλισμός είναι μία από τις πιο γνωστές, εύκολα παρατηρήσιμες και επιστημονικά μελετημένες διαταραχές ομιλίας. Ίσως ένας από τους λόγους που έχει μελετηθεί τόσο πολύ είναι η ιστορική της ύπαρξη σε διάφορες κοινωνίες. Ένα από τα πιο γνωστά άτομα που φέρεται να τραύλιζε είναι ο αρχαίος Ελληνας ρήτορας Δημοσθένης, που προσπάθησε να «ξεπεράσει» τον τραυλισμό του τοποθετώντας χαλίκια στο στόμα του όταν μιλούσε. Μαρτυρίες για προβλήματα στη ροή της ομιλίας υπάρχουν ακόμη για τον Μωυσή, τον αυτοκράτορα Κλαούντιο, τον Βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιο τον VΙ (η ομιλία του οποίου πρόσφατα έγινε και θέμα κινηματογραφικής ταινίας), τη Marylin Monroe και για πολλούς άλλους διάσημους και μη. Η διαταραχή αυτή, παρατηρείται από τα αρχαία χρόνια και είναι υπαρκτή σε όλες τις κοινωνικές ομάδες. Αν και έχει μελετηθεί εκτενώς ειδικά τα τελευταία 70 χρόνια, παραμένει μία από τις πιο αινιγματικές και δύσκολα προσεγγιζόμενες διαταραχές ομιλίας. Παρόλα αυτά, σήμερα σίγουρα γνωρίζουμε πολύ περισσότερα από οποτεδήποτε άλλοτε, με αποτέλεσμα να μπορούμε να βοηθήσουμε αρκετά ασθενείς που εμφανίζουν τραυλισμό και κυρίως να βοηθήσουμε παιδιά στα αρχικά στάδια του φαινομένου να ΜΗΝ εμφανίσουν επίμονο τραυλισμό.

Τι είναι, όμως, ροή; Και πότε μία δυσκολία στη ροή ονομάζεται εξελικτικός τραυλισμός ή είναι απλά μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης (φυσιολογική δυσρυθμία); Ας δούμε αυτά τα ερωτήματα, ένα - ένα.

Ροή Ομιλίας και Εξελικτικός Τραυλισμός

Ροή είναι το χαρακτηριστικό της ομιλίας που μας επιτρέπει να μεταβαίνουμε ομαλά από έναν ήχο σε έναν άλλο, από μία συλλαβή σε μία άλλη, και από μία λέξη στην επόμενη (Guitar, 2006). Έτσι, αν για παράδειγμα κάποιος κάνει πολλές παύσεις, επαναλήψεις ήχων ή λέξεων, παρεμβολές (π.χ. μμμμ, εεεε) ή επιμηκύνσεις στους ήχους και στις λέξεις που λέει, η ροή της ομιλίας του θα είναι διακοπτόμενη ή αλλιώς γεμάτη δυσρυθμίες.

Ο εξελικτικός τραυλισμός είναι μία από τις διαταραχές ροής της ομιλίας που εμφανίζεται κατά την ανάπτυξη του παιδιού και χαρακτηρίζεται από διάφορες πολύπλοκες συμπεριφορές, που χωρίζονται αδρά σε βασικές και δευτερεύουσες. Οι βασικές συμπεριφορές που συναντώνται στον εξελικτικό τραυλισμό είναι συνήθως: -Οι επαναλήψεις ήχων, συλλαβών, λέξεων ή φράσεων (π.χ. κ κ κ κ άνω ή πι-πι-πιρούνι)
-Οι επιμηκύνσεις ήχων (π.χ. γγγγγγάλα, εεεεσένα)
-Τα μπλοκαρίσματα (π.χ. τ........ηλέφωνο)

 

Οι δευτερεύουσες συμπεριφορές μπορεί να είναι κάποιες από τις ακόλουθες:
-Παρεμβολές (π.χ. σήμερα πήγα εεεεε στο σπίτι εεεε της μαμάς)
-Αντικατάσταση φοβικών λέξεων με άλλες (π.χ. Θέλω π..... (θέλοντας να πει παγωτό) γλυκό)
-Σωματικές συνοδές συμπεριφορές (π.χ. κλείσιμο ματιών, κούνημα κεφαλής ή έντονη σύσπαση μυών του προσώπου πριν ή κατά τη διάρκεια ενός τραυλικού επεισοδίου, μιας δυσρυθμίας)
-Αρνητικά συναισθήματα και αυτοαντίληψη για την επικοινωνιακή ικανότητα Οταν ο εξελικτικός τραυλισμός εμμένει για πάνω από 3 έτη τότε δίνεται η ονομασία επίμονος εξελικτικός τραυλισμός (persistent stuttering).

Κατηγορίες Δυσρυθμιών και Εξελικτικού Τραυλισμού

Οι εξελικτικές δυσρυθμίες μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε 5 κατηγορίες - στάδια ανάλογα με τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων αλλά και την ηλικιακή ανάπτυξη του παιδιού. Τα στάδια αυτά ξεκινούν από τη Φυσιολογική Δυσρυθμία (που περιλαμβάνει διακοπές στην ομιλία με μικρή σχετικά συχνότητα), και φτάνουν στον Προχωρημένο Τραυλισμό που αφορά κυρίως εφήβους και ενήλικες που τραυλίζουν για χρόνια. Είναι πολύ σημαντικό ο ειδικός λογοπαθολόγος/λογοθεραπευτής που αξιολογεί τη ροή ομιλίας ενός παιδιού να γνωρίζει σε ποιο στάδιο - κατηγορία εντάσσεται η ροή του παιδιού. Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να αφιερώσει τον κατάλληλο χρόνο για τη σωστή διάγνωση του παιδιού και να συλλέξει δείγματα ομιλίας από πολλά περιβάλλοντα (π.χ. κλινικό γραφείο, σπίτι, παιδική χαρά, σχολείο) και πολλαπλά στοιχεία από την οικογένεια και το ίδιο το παιδί. Η θεραπευτική αντιμετώπιση που θα προταθεί θα εξαρτηθεί ρητά από το σε ποια κατηγορία βρίσκεται ο ασθενής, γι αυτό και η αξία της σωστής διάγνωσης είναι ύψιστη.

Αρκετά συχνά, παιδιά μεταξύ 2 και 5 ετών εμφανίζουν αυτό που οι ειδικοί ονομάζουμε «παιδικό τραυλισμό». Πρόκειται για μία διαταραχή της ροής της ομιλίας, η οποία χαρακτηρίζεται από επαναλήψεις ή επιμήκυνση συλλαβών, λέξεων ακόμα και φράσεων. Επίσης, κάποιες φορές, συνοδεύεται και από μη λεκτικά χαρακτηριστικά, όπως έντονη κίνηση των ματιών (τικ).

Ένα μεγάλο μέρος αυτών των παιδιών, ξεπερνάει τον τραυλισμό περίπου μέχρι την ηλικία των πέντε ετών. Ωστόσο, για κάποια άλλα παιδιά ο τραυλισμός γίνεται μόνιμος, η ροή της ομιλίας τους παραμένει αργή και «μπλοκαρισμένη» και αυτό το χαρακτηριστικό τους συνοδεύει και στην ενήλικη ζωή τους.

Για τις διαταραχές ροής της ομιλίας δεν υπάρχει θεραπεία, υπάρχει όμως επιτυχημένη λογοθεραπευτική παρέμβαση! Λέμε δηλαδή πως ο τραυλισμός δεν φεύγει, αλλά διδάσκουμε πώς να τον αντιμετωπίσουμε όταν εμφανίζεται, χωρίς να αγχωθούμε περισσότερο και χωρίς να γίνεται αντιληπτός από τους συνομιλητές μας.

Τι γίνεται όμως με την παιδική ηλικία; Πότε εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια και πώς μπορούμε να τα διακρίνουμε;

Τα πρώτα σημάδια τραυλισμού, εμφανίζονται συνήθως περίπου στα δυο χρόνια, όταν πραγματοποιείται το «λεξιλογικό ξέσπασμα» στη ζωή ενός παιδιού. Το παιδί αρχίζει ξαφνικά να συνθέτει προτάσεις και να χρησιμοποιεί όλο και περισσότερες λέξεις και αυτό μπορεί να επηρεάσει τη ροή της ομιλίας του. Μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες ή μήνες, να είναι συνεχόμενος ή σποραδικός. Αποτελεί παράγοντα μεγάλου άγχους για τους γονείς, οι οποίοι ανησυχούν και δε ξέρουν πώς να τον διαχειριστούν, παρόλο που όπως προαναφέραμε, τις περισσότερες φορές ο τραυλισμός υποχωρεί από μόνος του.

Αν όμως ο τραυλισμός του παιδιού γίνεται ολοένα και εντονότερος και συνοδεύεται από μη λεκτικά χαρακτηριστικά (κινήσεις προσώπου και σώματος), καλό είναι να ζητήσουμε τη γνώμη ενός ειδικού, κατά προτίμηση μετά την ηλικία των τριών ετών.

Παρακάτω, αναφέρουμε μερικές σημαντικές συμβουλές για τον τρόπο που πρέπει να χειριστούν οι γονείς τον παιδικό τραυλισμό, μέχρι να απευθυνθούν σε λογοθεραπευτή:

              

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ

1. Επικοινωνήστε με τον Παθολόγο Λόγου & Ομιλίας εάν ανησυχείτε για την ομιλία του παιδιού σας, ιδιαίτερα αν το παιδί σας φαίνεται να αντιλαμβάνεται την έλλειψη ευχέρειας στο λόγο του ή αν αυτή η έλλειψη συνοδεύεται από σημάδια αγωνίας ή ματαίωσης.

2.Να το δέχεστε όπως είναι και να ΜΗΝ το απορρίπτετε.

3. Ν’ ακούτε προσεκτικά το παιδί σας όταν μιλάει. Να δίνετε προσοχή στο τι λέει το παιδί παρά στο πως το λέει.

4. Να χρησιμοποιείτε αργούς ρυθμούς για την δική σας ομιλία και να σταματάτε συχνά. Ένας αργός ρυθμός ομιλίας δίνει ένα καλό μοντέλο τρόπου ομιλίας στο παιδί σας. Επίσης να δίνετε στο παιδί σας περισσότερο χρόνο να καταλάβει τι λέτε και να διαμορφώσει τις σκέψεις του.

5. Να δίνετε ευκαιρίες στο παιδί σας να σας μιλάει χωρίς παρεμβολές /παρενοχλήσεις ή ανταγωνισμό από άλλα μέλη της οικογένειας

6. Να ελαττώνετε κάθε είδους πίεσης κατά την επικοινωνία. Για παράδειγμα, να περιορίζετε τον αριθμό των ερωτήσεων που κάνετε στο παιδί σας όταν οι ερωτήσεις αυτές απαιτούν να σας δώσει το παιδί μια άμεση απάντηση.

7. Να δίνετε στο παιδί σας αρκετή ώρα να μιλάει. Να ελαττώνετε την πίεση του χρόνου. Για παράδειγμα, να δίνετε στο παιδί σας χρόνο να απαντήσει μια ερώτηση πριν ρωτήσετε μια άλλη.

8. Να παρατηρείτε τις καταστάσεις κατά τις οποίες αυξάνεται ή ελαττώνεται η έλλειψη ευφράδειας του λόγου του. Ν’ αυξάνετε τις στιγμές εκείνες όπου το παιδί σας τείνει να έχει μεγαλύτερη ευφράδεια.

9. Ν’ αναγνωρίζετε ότι συγκεκριμένοι γλωσσικοί παράγοντες μπορεί να έχουν ένα αποτέλεσμα στην ευχέρεια λόγου. Για παράδειγμα, ο τραυλισμός μπορεί ν” αυξηθεί αν το θέμα συζήτησης δεν είναι γνωστό στο παιδί, δύσκολο να κατανοηθεί, ή αναφέρεται σε κάτι που συνέβη στο παρελθόν. Ο τραυλισμός μπορεί επίσης να γίνει μεγαλύτερος όταν χρησιμοποιείται πολύπλοκη γλώσσα.

10. Ν’ αναγνωρίζετε ότι συγκεκριμένοι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να έχουν ένα αρνητικό αποτέλεσμα στην ευχέρεια λόγου: ανταγωνισμός στη συζήτηση,  χρονική πίεση, κούραση, καινούργιες καταστάσεις, όχι γνωστοί ακροατές.

ΤΙ ΝΑ ΜΗΝ ΚΑΝΕΤΕ

1. Μην λέτε στο παιδί σας να μιλάει διαφορετικά. Μην λέτε, «Ηρέμησε», «Μίλα σιγά- σιγά», «Πάρε όσο χρόνο θέλεις» ή «Να σκέφτεσαι πριν μιλάς».

2. Μην δείχνετε ότι σας εκνευρίζει η ομιλία του παιδιού σας.

3.Μην το αναγκάζεται να μιλά ή να απαγγέλλει μπροστά σε ξένα άτομα. Γενικά ΜΗΝ βάζετε το παιδί σας σε καταστάσεις όπου η ομιλία του/της εκτίθεται.

4. Μην δείχνετε θλιμμένη/ος όταν το παιδί σας μιλάει χωρίς ευχέρεια.

5. Μην αποκαλείτε το παιδί σας «τραυλό».

6. Μην το διακόπτεται όταν μιλά. .

7. Μην κριτικάρετε ή διορθώνετε την ομιλία του παιδιού σας.

8. Μην ολοκληρώνετε τις προτάσεις του παιδιού σας.

9.Μην του επιτρέπετε να αποφεύγει τις υπευθυνότητες του. Χρησιμοποιήστε την ίδια πειθαρχία όπως με τα άλλα παιδιά.

10.Μην το βομβαρδίζεται με ερωτήσεις που αυξάνουν το άγχος του.

11.Μην του ζητάτε να χρησιμοποιήσει μία άλλη εύκολη λέξη στη θέση των λέξεων που των δυσκολεύουν.  Αυτό θα αυξήσει το φόβο του για ορισμένες λέξεις και φράσεις.

12. Σε καμία περίπτωση ΜΗΝ συζητάτε το πρόβλημα  του με άλλα άτομα μπροστά στο παιδί.

Άντρη Καντηλάφτη Λογοπαθολόγος / Λογοθεραπεύτρια