Πιο παλιά, ερευνητές και εκπαιδευτικοί, θεωρούσαν πως η ταυτόχρονη
εκμάθηση δύο γλωσσών μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την ανάπτυξη ενός
παιδιού, να του δημιουργήσει καθυστερήσεις και προβλήματα. Ωστόσο,
τελευταίες έρευνες βασισμένες στις αρχές των επιστημών της εκπαίδευσης,
της ψυχολογίας, της λογοθεραπείας και της νευρολογίας, καταδεικνύουν
μάλλον το αντίθετο. Υποστηρίζουν πως η διγλωσσία όχι μόνο δεν εμποδίζει
την ανάπτυξη του παιδιού, αλλά μπορεί ακόμα και να συμβάλλει θετικά στη
γνωστική και νευρολογική εξέλιξή του.
Σύμφωνα με τα νέα δεδομένα, η ταυτόχρονη εκμάθηση δύο γλωσσών από
πολύ μικρή ηλικία, ακόμα και από τη γέννηση ενός παιδιού, δεν είναι η
ίδια δύσκολη διαδικασία, όπως η μάθηση μιας γλώσσας μετά την ηλικία των
10 ή 12 ετών. Σύμφωνα με τις έρευνες αυτό συμβαίνει γιατί μέχρι εκείνη
την ηλικία, ο ανθρώπινος εγκέφαλος χειρίζεται διαφορετικά τη γλώσσα απ’
ότι μετά από αυτή. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι νευρωνικές συνάψεις
(η δημιουργία των οποίων είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά πληροφοριών
στον εγκέφαλο), δημιουργούνται με πολύ γρήγορους ρυθμούς σε μικρή
ηλικία, σε αντίθεση με την ηλικία των 10-12 κατά την οποία αυτή η
διαδικασία επιβραδύνεται σημαντικά.
Ø Τι είναι διγλωσσία;
Με τον όρο ‘διγλωσσία’
εννοούμε την ταυτόχρονη, παράλληλη κατάκτηση δύο γλωσσών κατά την
περίοδο της πρωτογενούς ανάπτυξης λόγου, δηλαδή κατά την κρίσιμη
‘γλωσσικά’ χρονική περίοδο 0-5 ετών. Μετά από την κρίσιμη αυτή περίοδο,
οποιαδήποτε προσπάθεια μύησης σε μια δεύτερη γλώσσα δεν νοείται ως
‘διγλωσσία’, αλλά ως απλή εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας. Οι δύο συνθήκες
διαφέρουν ουσιαστικά. Η εκμάθηση δηλαδή ενός δεύτερου γλωσσικού
συστήματος ως ξένη γλώσσα διαφέρει ουσιαστικά από την διγλωσσία, την
ταυτόχρονη μύηση σε δύο μητρικές γλώσσες. Το ίδιο βέβαια διαφέρει και η
μετέπειτα ικανότητα του ατόμου να χειρίζεται επαρκώς τη γλώσσα/ες
αυτή/ες.
Ø Μήπως,
ζητώντας από το παιδί να μάθει δύο γλώσσες, περιμένουμε ήδη πάρα πολλά
από ένα βρέφος ή νήπιο που χρησιμοποιεί μόλις δύο τρεις λεξούλες για να
επικοινωνήσει;
Η
διγλωσσία λοιπόν δεν προκαλεί σύγχυση στο παιδί. Αυτό έχει πλέον
επιβεβαιωθεί από έρευνες οι οποίες έχουν συγκρίνει μονόγλωσσα και
δίγλωσσα παιδιά σε διάφορες ηλικίες. Οι έρευνες αυτές καταλήγουν ότι σε
τίποτε δεν υστερούν τα δίγλωσσα παιδιά από αυτά που έχουν μόνο μία
μητρική γλώσσα. Τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά ο λόγος και στις δύο
κατηγορίες παιδιών εξελίσσεται με ρυθμό παρόμοιο. το παιδί που έρχεται
στον κόσμο από δύο αλλόγλωσσους γονείς οφείλει να μυηθεί και στις δύο
γλώσσες, καθώς η γλώσσα φέρει και την πολιτιστική κληρονομιά του λαού
που την μιλά.
Ø Μήπως η διγλωσσία προκαλεί προβλήματα και διαταραχές λόγου;
(Μήπως,
στην προσπάθειά μας να κάνουμε το παιδί δίγλωσσο, προκαλούμε σύγχυση
στο ανώριμο παιδικό μυαλουδάκι και υπονομεύουμε την ανάπτυξη του λόγου
γενικά;) Η
διγλωσσία δεν προκαλεί προβλήματα, ούτε σύγχυση στο παιδικό μυαλό. Οι
διαταραχές και τα προβλήματα λόγου εμφανίζονται ή όχι στα παιδιά
ανεξάρτητα από το αν αυτά μεγαλώνουν ως μονόγλωσσα ή δίγλωσσα άτομα.
Ωστόσο, στην περίπτωση που διαπιστώνεται στο παιδί διαταραχή λόγου ή
γλωσσική ανωριμότητα, η διγλωσσία θα πρέπει να αποθαρρύνεται. Στην
περίπτωση αυτή, στόχος θα πρέπει να γίνεται η επαρκής κατάκτηση μίας
γλώσσας αρχικά, γεγονός που προϋποθέτει τη διοχέτευση όλου του γλωσσικού
δυναμικού ενός παιδιού προς την κατεύθυνση αυτή.
Ø Τι πρέπει να προσέξουν οι γονείς που μεγαλώνουν ένα δίγλωσσο παιδί;
Καταρχήν,
ο γονέας που μιλά στο παιδί τη συγκεκριμένη γλώσσα θα πρέπει να την
κατέχει και να την χειρίζεται καλά, με την ίδια ακριβώς ευχέρεια που
χειριζόμαστε την μητρική μας γλώσσα. Τα ‘σπαστά’ αγγλικά, για
παράδειγμα, ποτέ δεν θα κάνουν δίγλωσσο ένα παιδί. Επιπλέον, τέτοιου
είδους πειράματα συνεπάγονται προβλήματα σύγχυσης και γλωσσικής
ανεπάρκειας για το παιδί αργότερα.
Οι
γονείς μπορούν να επιλέξουν να επικοινωνούν μεταξύ τους σε όποια γλώσσα
επιθυμούν, αλλά σε μία μόνο! Θα πρέπει να αποφεύγεται το πρόχειρο
πάντρεμα των δύο γλωσσών κατά την καθημερινή επικοινωνία, η χρήση δηλαδή
λέξεων (ή άλλων γλωσσικών στοιχείων) και από τις δύο γλώσσες στο
σχηματισμό μια φράσης. Το παιδί που ακούει τους γονείς του να
επικοινωνούν με ένα κράμα ελληνικών και ρώσικων θα έχει αμφιβολίες για
το ποια γλωσσικά στοιχεία ανήκουν στην κάθε γλώσσα και μεγαλώνοντας δεν
θα μπορεί να τις ξεχωρίσει εύκολα.
Απευθυνόμενοι
οι γονείς προς το παιδί, θα πρέπει να μην παρεκκλίνουν από την απόφασή
τους να χρησιμοποιούν ο κάθε ένας τη δική του γλώσσα. Αυτό όμως θα
πρέπει να γίνεται με τρόπο συστηματικό και όχι μόνο σε στιγμές που το
επιθυμούν.
Μία
εναλλακτική η οποία θεωρείται εξίσου ωφέλιμη και γλωσσικά ‘ακίνδυνη’
είναι η συσχέτιση της ομιλούμενης γλώσσας με συγκεκριμένο χρόνο της
ημέρα. Για παράδειγμα, το πρωί όλοι στο σπίτι μιλούν γαλλικά ενώ το
βράδυ ελληνικά. Αλλά και εδώ, η συστηματικότητα είναι απαραίτητη.
Παρακάτω θα βρείτε μερικές συμβουλές για γονείς που θέλουν να βοηθήσουν το παιδί τους να μάθει ταυτόχρονα δύο γλώσσες:
- Μιλάτε πολύ στο παιδάκι τη δεύτερη γλώσσα (συνήθως αυτή που ακούει
λιγότερο από άλλους). Ακόμα και όταν νομίζετε πως είναι πολύ μικρό για
να καταλάβει, συνηθίστε να μιλάτε κατά τη διάρκεια της όποιας
δραστηριότητας κάνετε
- Μάθετε στο παιδί τραγουδάκια και νανουρίσματα στη δεύτερη γλώσσα
- Αφηγηθείτε παραμύθια και προτρέψτε το παιδί να συμμετάσχει σε αυτά
- Αφηγηθείτε μαζί του δραστηριότητες της ημέρας, τι έκανε στην παιδική
χαρά, στο σχολείο, κλπ. Αν η κύρια γλώσσα που χρησιμοποιεί το παιδί
κατά τις αφηγήσεις είναι ελληνικά, επαναλάβετε τις λέξεις στη δεύτερη
γλώσσα που μαθαίνει
- Σιγουρευτείτε πως το παιδί σας γνωρίζει τα ονόματα και των δύο
γλωσσών που χρησιμοποιεί και πως ξέρει ποιο αντιστοιχεί σε καθεμιά
- Πηγαίνετε με το παιδί σε μέρη όπου θα ακούσει και άλλους ανθρώπους
να μιλούν τη δεύτερη γλώσσα (κινηματογράφο, θεατρικά, χορωδίες, κλπ.)
- Προσπαθήστε να προτρέψετε το παιδί να κάνει παρέα με παιδιά τα οποία μαθαίνουν και αυτά την ίδια δεύτερη γλώσσα
- Ενημερωθείτε για σχολεία που διδάσκουν τη γλώσσα που μαθαίνει το παιδί σας σα δεύτερη. Τα μαθήματα μπορεί να είναι βοηθητικά
- Ψάξτε να βρείτε παιδικά βιβλία και παιχνίδια στη δεύτερη γλώσσα.
Κοιτάξτε σε καταστήματα, στο διαδίκτυο ή ζητήστε βοήθεια από άλλους
- Μην κάνετε πλάκα και μην πειράζετε το παιδί σας για τυχόν λάθη ή αστεία προφορά
- Μη φοβάστε να μιλήσετε σε δημόσιους χώρους τη δεύτερη γλώσσα. Αν σε
κάποιους ανθρώπους δεν αρέσει, αυτό είναι δικό τους θέμα προς διαχείριση
- Κάντε το παιδί να αισθανθεί περήφανο και για τη γλώσσα αλλά και για τις επιδόσεις του σε αυτή
