Πως να καταλάβω αν το παιδί μου έχει κάποια Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία;;;

Θαυμάζετε την ευφυΐα του Αϊνστάιν;  Τις εκπληκτικές δημιουργίες του Πάμπλο Πικάσο ή του Λεονάρδο Ντα Βίντσι; Ή μήπως προτιμάτε τις εφευρέσεις του Θώμας Έντισον; Πόσοι από εμάς δε θα θέλαμε τα παιδιά μας να μοιάσουν σε αυτά τα πρότυπα, να είναι το ίδιο επιτυχημένα και να αποκτήσουν τη φήμη τους. . . Γνωρίζετε όμως πως εκτός από το γεγονός της επιτυχημένης πορείας τους έχουν ακόμα ένα κοινό χαρακτηριστικό. . . ;

Δυσλεξία ή

Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία

Η δυσλεξία δηλώνει μια απροσδόκητη σχολική αποτυχία ή χαμηλή επίδοση, που δεν δικαιολογεί η ηλικία του παιδιού και οι εκπαιδευτικές - περιβαλλοντικές συνθήκες και ευκαιρίες, ενώ το νοητικό δυναμικό του παιδιού είναι φυσιολογικό. 

Σχετίζεται κυρίως με τους μηχανισμούς γραφής και ανάγνωσης και για το λόγο αυτό εντοπίζεται στην ηλικία των 5-6 ετών, δηλαδή στα πρώτα χρόνια φοίτησης του παιδιού.

Στην Ελλάδα το ποσοστό των παιδιών με δυσλεξία φαίνεται να κυμαίνεται στο 3-5%, ενώ εμφανίζεται κυρίως στα αγόρια με αναλογία 4:1 έναντι των κοριτσιών. 

Άγνωστα παραμένουν επίσης τα αίτια , που προκαλούν την εμφάνισή της. Ορισμένες έρευνες πιστεύουν πως δεν πρόκειται για μια μεμονωμένη αιτιολογία αλλά για ένα σύνολο αιτιών, οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους και αφορούν δυσλειτουργίες στην περιοχή που ελέγχει τις γλωσσικές λειτουργίες, ενώ κάποιες άλλες ρίχνουν ευθύνες στην ημισφαιρική κυριαρχία.

Σύμμαχος πάντως στην εμφάνιση της δυσλεξίας φαίνεται να είναι η κληρονομικότητα με ποσοστό 85%.

Χαρακτηριστικά

 Όσον αφορά την ανάγνωση ίσως παρατηρήσετε τα εξής:

α) αργή και συλλαβιστή ανάγνωση χωρίς τήρηση των σημείων στίξης

β) συχνό χάσιμο της σειράς του κειμένου

γ) δυσκολία στην κατανόηση

δ) σύγχυση γραμμάτων ή λέξεων με όμοια-ες τους ακουστικά ή οπτικά

ε) αντικαταστάσεις, παραλείψεις, προσθαφαιρέσεις ή αντιμεταθέσεις γραμμάτων , συλλαβών ή λέξεων.

Σχετικά με τον μηχανισμό της γραφής και την ορθογραφία μπορεί να εντοπίσετε:

α) δυσανάγνωστο γραφικό χαρακτήρα

β) ανάποδη φορά γραφής  

γ) αντιστροφή γραμμάτων- καθρεπτική γραφή

δ) μη τήρηση ή λανθασμένη χρήση των σημείων στίξης και τονισμού

ε) μεγάλα διαστήματα ανάμεσα στις λέξεις ή αντίθετα κολλημένες λέξεις χωρίς κανένα κενό μεταξύ τους

στ) σύγχυση γραμμάτων ή λέξεων με όμοια-ες τους ακουστικά ή οπτικά

ζ) αντικαταστάσεις, παραλείψεις, προσθαφαιρέσεις γραμμάτων συλλαβών ή λέξεων

η) παρεμβολή κεφαλαίων γραμμάτων ανάμεσα στα πεζά

θ) θεματικά και καταληκτικά ορθογραφικά λάθη ακόμα και σε λέξεις που έχουν διδαχθεί συστηματικά και γενικότερη μη τήρηση των κανόνων ορθογραφίας

ι) μεγάλη δυσκολία στη σωστή οργάνωση του γραπτού του.

Άλλες δυσκολίες που ίσως σας προβληματίσουν:

α) στον τομέα των μαθηματικών παρατηρείται αντιστροφή αριθμών, δυσκολία στην εκμάθηση της προπαίδειας, στην εκτέλεση αριθμητικών πράξεων και την επίλυση προβλημάτων

β) στο λόγο  ίσως εντοπιστούν αντικαταστάσεις ή αντιμεταθέσεις γραμμάτων ή συλλαβών, κακή άρθρωση ή δυσκολία στην απομνημόνευση

γ) δυσκολίες στην αναγνώριση και τη διάκριση εννοιών, που αφορούν το χωρικό και χρονικό προσανατολισμό (αριστερά-δεξιά, πάνω- κάτω, χθες- σήμερα, αντίληψη της ώρας και χρονική ακολουθία ημερών- μηνών κ.α.)

Τέλος, ίσως σας κινήσει το ενδιαφέρον η γενικότερη συμπεριφορά του παιδιού, που περιγράφεται στη συνέχεια:

α) μεγάλου βαθμού άγχος για τη μάθηση που περιλαμβάνει γραφή και ανάγνωση, με αρνητική στάση και τάση αποφυγής

β) συχνή διάσπαση της προσοχής, δυσκολία στην συγκέντρωση, έντονη ανησυχία και παρορμητικότητα 

γ) χαμηλή αυτοεκτίμηση και εύκολη παραίτηση κυρίως όσον αφορά το σχολείο και τις σχολικές εργασίες

δ) συχνά διαστήματα ονειροπόλησης, περίοδος συναισθηματικής απομόνωσης και ψυχοσωματικές διαταραχές (ναυτία, εφίδρωση, φόβος σκότους κ.α.)

Γονείς και εκπαιδευτικοί:

Τα παιδιά με δυσλεξία χρειάζονται συνεχή ενθάρρυνση και στήριξη από το οικογενειακό και εκπαιδευτικό περιβάλλον.

Γονείς και εκπαιδευτικοί θα πρέπει να αποφεύγουν να αντιμετωπίζουν το παιδί με άγχος και άδικους χαρακτηρισμούς.

 Αντίθετα οφείλουν να αντιδρούν με ψυχραιμία και κατανόηση. Να προσπαθούν να τονώσουν την αυτοπεποίθηση του παιδιού, να χρησιμοποιούν συνεχή διάλογο και να προσφέρουν διαρκή βοήθεια στο παιδί κυρίως όσον αφορά τις σχολικές εργασίες.

Σχολικό και οικογενειακό περιβάλλον θα πρέπει να συνεργάζονται σε μόνιμη βάση. Για παράδειγμα, οι γονείς μπορούν να ενημερώνονται από τον εκπαιδευτικό για την ύλη της επόμενης μέρας, ώστε το παιδί να έχει διαβάσει και ενημερωθεί. Αυτό θα βοηθήσει στο να κατανοεί το παιδί αυτά που ο εκπαιδευτικός διδάσκει, επομένως θα τονίσει την αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμησή του.

Στο οικογενειακό περιβάλλον θα πρέπει να επικρατεί ηρεμία, να μην υπάρχουν άσκοπες φωνές και συνεχής παρατηρήσεις προς το παιδί. Πρέπει να αποφεύγεται η απόρριψη του  παιδίου και να υπάρχει διαρκής επίβλεψη.                                                            

Σκόπιμο είναι να γίνονται συχνές επαναλήψεις σε διάφορες ασκήσεις ανά διαστήματα και να υπάρχει σταθερό πρόγραμμα για τις ώρες που το παιδί θα πρέπει να διαβάσει. Η ώρα του διαβάσματος θα πρέπει να συνδυάζεται με άλλες δραστηριότητες (παιχνίδια- μουσική) ώστε να είναι ευχάριστη και προσιτή στο παιδί.

Κάθε άσκηση ή δραστηριότητα που θα απευθύνεται στο παιδί θα πρέπει να είναι προσαρμοσμένη σε αυτό ανάλογα με τις δυσκολίες του, να μην απαιτεί πολύ ώρα για τη διεκπεραίωση της και να μην είναι μεγάλου βαθμού δυσκολίας.

Ο εκπαιδευτικός οφείλει να είναι ειδικά καταρτισμένος. Αρχικά κρίσιμο θεωρείται να προσεγγίσει τον ψυχικό κόσμο του παιδιού. Να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του και να αναπτύξει μια αισιόδοξη και επιθυμητή σχέση συνεργασίας.

Το παιδί δεν πρέπει να νιώθει τον εκπαιδευτικό σαν «τύραννο». Θα πρέπει να το βοηθήσει να υιοθετήσει μια διαφορετική στάση και άποψη σε σχέση με το σχολικό περιβάλλον και τις σχολικές υποχρεώσεις.

Θα πρέπει να είναι υπομονετικός, ελαστικός και να επιβραβεύει κάθε προσπάθεια του παιδιού. Μπορεί να το βοηθάει διακριτικά, να του αφιερώνει περισσότερο χρόνο και να του παρέχει περισσότερες πληροφορίες και οδηγίες σχετικά με τις δραστηριότητες που απαιτεί.    

Αυτές είναι απλώς ορισμένες συμβουλές προς τους γονείς και εκπαιδευτικούς. Το πιο σημαντικό για την καλύτερη αποκατάσταση και την καταστολή των δυσκολιών του παιδιού είναι η έγκαιρη διάγνωση.

Γονείς και εκπαιδευτικοί θα πρέπει να απευθυνθούν σε κάποιο ειδικό μόλις αντιληφθούν αυτές τις δυσκολίες. Εκείνος θα τους παρέχει σωστή και υπεύθυνη πληροφόρηση, θα τους συμβουλεύσει και θα τους κατευθύνει σωστά.

Συχνά σε αυτά τα παιδιά παρατηρείται «ετικετοποίηση»,  απομάκρυνση από τη σχολική τάξη στην οποία ανήκουν, διαφορετική αντιμετώπιση σε σχέση με τους συνομήλικούς τους και εγκατάλειψη της προσπάθειάς τους για μάθηση.

Ας προσαρμοστούμε λοιπόν στις ανάγκες τους και ας τους προσφέρουμε μια ευκαιρία να μας αποδείξουν όσα μπορούν να κάνουν, απλά με λίγη βοήθεια. 

Άντρη Καντηλάφτη
Λογοπαθολόγος / Λογοθεραπεύτρια